آشنایی با انواع آسانسور

درک نحوه عملکرد، مزایا و معایب هر یک از سیستم‌های اصلی آسانسور، اولین گام در فرآیند انتخاب است.

2.1. آسانسورهای کششی (Traction Elevators)

آسانسورهای کششی متداول‌ترین نوع آسانسور در جهان هستند که عمدتاً در ساختمان‌های با ارتفاع متوسط و بلند مورد استفاده قرار می‌گیرند. اساس کار این سیستم بر نیروی اصطکاک بین سیم بکسل‌های فولادی و شیارهای فلکه کشش متصل به موتور الکتریکی استوار است. در این سیستم، کابین آسانسور و یک وزنه تعادل به دو سر سیم بکسل‌ها متصل شده و بر روی فلکه کشش حرکت می‌کنند. هنگامی که فلکه می‌چرخد، سیم بکسل‌ها به حرکت درآمده و کابین و وزنه تعادل در جهت عکس یکدیگر بالا و پایین می‌روند. وزنه تعادل، بخشی از وزن کابین و ظرفیت نامی آن را خنثی کرده و باعث کاهش انرژی مورد نیاز موتور برای جابجایی کابین می‌شود. آسانسورهای کششی به دو دسته اصلی گیربکس‌دار و بدون گیربکس (گیرلس) تقسیم می‌شوند.  

2.1.1. نوع گیربکس‌دار (Geared Traction)

در این نوع آسانسور کششی، یک گیربکس بین موتور الکتریکی و فلکه کشش قرار دارد. موتور با سرعت نسبتاً بالا می‌چرخد و گیربکس این سرعت را کاهش داده و گشتاور لازم برای چرخاندن فلکه کشش و حرکت دادن کابین با سرعت استاندارد و کنترل‌شده را فراهم می‌کند. موتورهای مورد استفاده می‌توانند از نوع جریان متناوب (AC) با سرعت‌های مختلف (یک سرعته، دو سرعته، یا با کنترل ولتاژ و فرکانس متغیر VVVF) یا در گذشته از نوع جریان مستقیم (DC) باشند.  

• مزایا:
• هزینه اولیه کمتر: معمولاً هزینه خرید و نصب اولیه آسانسورهای گیربکس‌دار نسبت به نوع گیرلس پایین‌تر است.  
• طراحی و کنترل ساده‌تر: سیستم‌های کنترل و تابلو فرمان آن‌ها پیچیدگی کمتری دارند.  
• نگهداری آشناتر: بسیاری از تکنسین‌های آسانسور با تعمیر و نگهداری موتورهای گیربکس‌دار آشناتر هستند.  
• مقاومت بالا: این سیستم‌ها مقاوم بوده و برای انواع کاربری‌های مسکونی، تجاری و صنعتی سبک مناسب هستند.  
• معایب:
• سرعت و نرمی حرکت محدودتر: سرعت این آسانسورها معمولاً تا حدود 2.5 متر بر ثانیه محدود است و کیفیت حرکت آن‌ها به نرمی آسانسورهای گیرلس نیست.  
• راندمان انرژی پایین‌تر: به دلیل تلفات انرژی در گیربکس، راندمان کلی سیستم پایین‌تر است (حدود 50%).  
• مصرف انرژی بالاتر: نیاز به جریان برق بیشتری در هنگام استارت دارند (تا 2-3 برابر گیرلس) و در مجموع انرژی بیشتری مصرف می‌کنند.  
• صدا و لرزش بیشتر: عملکرد گیربکس می‌تواند باعث ایجاد صدا و لرزش بیشتری در حین حرکت شود.  
• نیاز به موتورخانه بزرگتر: موتور و گیربکس فضای بیشتری را اشغال می‌کنند و نیاز به موتورخانه بزرگتری در بالای چاه دارند.  
• محدودیت ارتفاع: برای ساختمان‌های بسیار بلند مناسب نیستند و حداکثر طول مسیر حرکت آن‌ها معمولاً بین 75 تا 100 متر است.  
• نیاز به روغن‌کاری: گیربکس نیازمند بازرسی و تعویض دوره‌ای روغن است.  

2.1.2. نوع بدون گیربکس / گیرلس (Gearless Traction)

آسانسورهای گیرلس، نسل جدیدتر آسانسورهای کششی هستند که فاقد گیربکس می‌باشند. در این سیستم، فلکه کشش مستقیماً بر روی شفت موتور الکتریکی نصب می‌شود. موتورهای مورد استفاده در این سیستم‌ها معمولاً از نوع سنکرون با آهنربای دائم (Permanent Magnet Synchronous Motor - PMSM) هستند که بازدهی بسیار بالایی دارند. کنترل دقیق سرعت و شتاب مثبت و منفی حرکت کابین توسط یک درایو کنترل سرعت یا اینورتر (معمولاً با سیستم VVVF) انجام می‌شود که منجر به حرکتی بسیار نرم و دقیق می‌شود.  

• مزایا:
• راندمان انرژی بسیار بالا: به دلیل حذف گیربکس و استفاده از موتورهای PMSM، راندمان این سیستم‌ها بسیار بالا (تا 98%) است که منجر به کاهش چشمگیر مصرف انرژی می‌شود.  
• سرعت بالا و مناسب برای برج‌ها: این آسانسورها می‌توانند به سرعت‌های بسیار بالایی (حتی بیش از 10 متر بر ثانیه) دست یابند و برای ساختمان‌های بلند و برج‌ها ایده‌آل هستند (طول مسیر تا 500 متر و بیشتر).  
• حرکت بسیار نرم و بی‌صدا: حذف گیربکس و کنترل دقیق سرعت توسط اینورتر، حرکتی بسیار روان، بدون لرزش و کم‌صدا را فراهم می‌کند.  
• حجم و وزن کمتر موتور: موتورهای گیرلس به مراتب کوچک‌تر و سبک‌تر از موتورهای گیربکس‌دار هستند.  
• نگهداری کمتر: عدم وجود گیربکس به معنای حذف نیاز به روغن‌کاری و کاهش استهلاک قطعات متحرک است.  
• قابلیت نصب بدون موتورخانه (MRL): به دلیل حجم کم، این موتورها را می‌توان در داخل چاه آسانسور نصب کرد و نیاز به موتورخانه مجزا را برطرف نمود.  
• معایب:
• هزینه اولیه بالاتر: قیمت خرید و نصب آسانسورهای گیرلس به طور قابل توجهی بیشتر از نوع گیربکس‌دار است.  
• نیاز به تخصص بالاتر: نصب، راه‌اندازی و عیب‌یابی این سیستم‌ها نیازمند دانش فنی به‌روز و تخصص بیشتری است.  
• حساسیت بیشتر: ممکن است نسبت به گرد و غبار و ذرات معلق در محیط‌های صنعتی حساس‌تر باشند.  
• نیاز به تجهیزات جانبی خاص: نیاز به انکودر دقیق برای کنترل موقعیت و سیستم ترمز قوی‌تر به دلیل عدم وجود مقاومت گیربکس دارند.  

2.2. آسانسورهای هیدرولیک (Hydraulic Elevators)

آسانسورهای هیدرولیک از نیروی فشار سیال (معمولاً روغن) برای جابجایی کابین استفاده می‌کنند. سیستم محرکه شامل یک پاوریونیت (Power Unit) است که از موتور الکتریکی، پمپ هیدرولیک و مخزن روغن تشکیل شده است. پمپ، روغن را از مخزن به داخل یک یا چند جک هیدرولیک (شامل سیلندر و پیستون) پمپ می‌کند. فشار روغن باعث بالا رفتن پیستون و در نتیجه حرکت کابین به سمت بالا می‌شود. برای حرکت به سمت پایین، موتور خاموش شده و یک شیر کنترل الکتریکی باز می‌شود که به روغن اجازه می‌دهد تحت تأثیر وزن کابین و نیروی جاذبه، به آرامی از سیلندر به مخزن بازگردد و کابین پایین بیاید. این آسانسورها عمدتاً برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع (معمولاً تا 6 طبقه) و کاربردهایی که نیاز به قدرت بالا برای حمل بارهای سنگین دارند، مناسب هستند.  

انواع اصلی آسانسورهای هیدرولیک بر اساس نحوه قرارگیری و عملکرد جک عبارتند از:

• معمولی / حفره‌دار (Conventional / Holed): در این مدل کلاسیک، جک هیدرولیک به صورت مستقیم در زیر مرکز کابین قرار می‌گیرد. برای جای دادن سیلندر جک در هنگام پایین آمدن کابین، نیاز به حفر یک چاهک عمیق (حفره) در زیر چاه آسانسور است. این نوع برای ساختمان‌های 2 تا 5 طبقه (گاهی تا 8 طبقه) کاربرد دارد و حداکثر طول مسیر آن حدود 18 متر (60 فوت) است.  
• بدون حفره (Holeless): برای رفع مشکل نیاز به حفاری عمیق، مدل بدون حفره توسعه یافته است. در این نوع، یک یا دو جک در کنار کابین قرار می‌گیرند و مستقیماً یا به صورت تلسکوپی کابین را جابجا می‌کنند. این مدل برای ساختمان‌های موجود یا مکان‌هایی که امکان حفاری عمیق وجود ندارد، ایده‌آل است. طول مسیر حرکت بسته به نوع جک (تک مرحله‌ای یا تلسکوپی) محدودتر است (معمولاً 6 تا 15 متر).  
• طنابی (Roped Hydraulic): این سیستم ترکیبی از نیروی هیدرولیک و مکانیزم کششی است. جک هیدرولیک (معمولاً در کنار) به جای اتصال مستقیم به کابین، به یک سیستم سیم بکسل و قرقره متصل می‌شود که کابین را جابجا می‌کند. معمولاً از سیستم تعلیق 2:1 استفاده می‌شود، به این معنی که به ازای هر یک متر حرکت جک، کابین دو متر جابجا می‌شود. این امر امکان دستیابی به طول مسیر بیشتر (تا حدود 18 یا حتی 30 متر) را با استفاده از جک کوتاه‌تر فراهم می‌کند. به دلیل استفاده از سیم بکسل، این نوع آسانسور هیدرولیک نیاز به سیستم ایمنی گاورنر و پاراشوت (مشابه آسانسور کششی) دارد.  
• مزایا:
• قدرت بالا: توانایی جابجایی بارهای بسیار سنگین (مانند خودرو، لیفتراک، تجهیزات صنعتی) را دارند.  
• حرکت نرم و بی‌صدا: عملکرد سیستم هیدرولیک ذاتاً نرم و کم‌صدا است و توقف‌های دقیقی در طبقات دارد.  
• هزینه نصب اولیه مناسب: معمولاً هزینه اولیه نصب آسانسور هیدرولیک، به خصوص در مقایسه با گیرلس، کمتر است.  
• ایمنی ذاتی بالا: جک هیدرولیک به عنوان یک ستون نگهدارنده عمل می‌کند و خطر سقوط آزاد کابین بسیار کم است. همچنین دارای شیرهای ایمنی متعددی هستند.  
• انعطاف در جانمایی موتورخانه: پاوریونیت را می‌توان در طبقات پایین و با فاصله از چاه آسانسور نصب کرد که انعطاف‌پذیری بیشتری در طراحی ایجاد می‌کند و نیازی به سازه قوی در بالای چاه نیست.  
• بهره‌وری فضای چاه: به دلیل عدم نیاز به وزنه تعادل، در یک چاه با ابعاد مشخص، می‌توان کابین بزرگتری نسبت به آسانسور کششی تعبیه کرد.  
• مناسب ساختمان‌های کم ارتفاع: بهترین عملکرد را در ساختمان‌های با تعداد طبقات کم (تا حدود 6 طبقه) ارائه می‌دهند.  
• معایب:
• سرعت پایین: سرعت حرکت آن‌ها به طور قابل توجهی کمتر از آسانسورهای کششی است (معمولاً حداکثر 1 متر بر ثانیه).  
• محدودیت ارتفاع: برای ساختمان‌های بلند مناسب نیستند و کاربرد آن‌ها به ساختمان‌های کم‌ارتفاع محدود می‌شود.  
• مصرف انرژی: موتور الکتریکی فقط هنگام بالا رفتن کار می‌کند، اما به دلیل نیاز به غلبه بر وزن کابین و بار بدون کمک وزنه تعادل، ممکن است توان موتور و مصرف انرژی کلی (بسته به ترافیک و مقایسه) بالاتر از سیستم‌های کششی بهینه (مانند گیرلس) باشد. هرچند برخی مطالعات نشان می‌دهند در ترافیک کم ممکن است مصرف انرژی کمتری داشته باشند.  
• مسائل زیست‌محیطی: استفاده از حجم زیادی روغن هیدرولیک و احتمال نشتی آن می‌تواند نگرانی‌های زیست‌محیطی ایجاد کند. دفع صحیح روغن نیز مهم است.  
• تولید گرما: عملکرد سیستم هیدرولیک می‌تواند باعث تولید گرما در پاوریونیت شود که نیاز به تهویه مناسب دارد.  
• محدودیت تعداد استارت: ممکن است محدودیت‌هایی در تعداد دفعات استارت موتور در یک ساعت وجود داشته باشد تا از داغ شدن بیش از حد روغن جلوگیری شود.  

2.3. آسانسورهای بدون موتورخانه (MRL - Machine Room-Less)

آسانسور MRL یک نوآوری نسبتاً جدید در صنعت آسانسور است که نیاز به اتاق موتورخانه مجزا در بالا یا پایین ساختمان را حذف می‌کند. این آسانسورها می‌توانند از نوع کششی یا هیدرولیک باشند، اما در عمل، اکثر آسانسورهای MRL از نوع کششی با موتور گیرلس هستند. در آسانسور کششی MRL، موتور گیرلس کوچک و فشرده، به همراه تابلو فرمان و سایر تجهیزات کنترلی، در داخل چاه آسانسور (معمولاً در بالاترین قسمت، زیر سقف چاه) یا در فضای بسیار کوچکی در مجاورت درب بالاترین طبقه نصب می‌شود. در موارد نادرتر، سیستم هیدرولیک نیز می‌تواند به صورت MRL طراحی شود که در آن پاوریونیت در داخل چاهک یا یک کابینت کوچک در نزدیکی چاه قرار می‌گیرد.  

• مزایا:
• صرفه‌جویی چشمگیر در فضا: مهم‌ترین مزیت MRL، حذف کامل اتاق موتورخانه است که فضای باارزشی را در ساختمان آزاد می‌کند و هزینه‌های ساخت آن را حذف می‌نماید.  
• انعطاف‌پذیری در طراحی: حذف موتورخانه به معماران آزادی عمل بیشتری در طراحی طبقات فوقانی و بام ساختمان می‌دهد.  
• مصرف انرژی بهینه: به دلیل استفاده غالب از موتورهای گیرلس بسیار کارآمد، مصرف انرژی این آسانسورها پایین است.  
• کاهش هزینه نصب کلی: اگرچه هزینه تجهیزات MRL (موتور گیرلس) ممکن است بالا باشد، اما حذف هزینه ساخت موتورخانه می‌تواند هزینه کلی پروژه را کاهش دهد.  
• نصب سریع‌تر: فرآیند نصب به دلیل حذف مراحل مربوط به موتورخانه می‌تواند سریع‌تر باشد.  
• مناسب برای بازسازی: گزینه مناسبی برای نصب آسانسور در ساختمان‌های قدیمی که فاقد موتورخانه هستند، می‌باشد.  
• معایب:
• دسترسی دشوار برای نگهداری: قرارگیری موتور و تجهیزات در داخل چاه، دسترسی برای سرویس، بازرسی و تعمیرات را دشوارتر و بالقوه خطرناک‌تر می‌کند.  
• نیاز به تخصص بالا: سرویس و نگهداری آسانسورهای MRL نیازمند تکنسین‌های آموزش‌دیده و متخصص در این سیستم‌ها است و ممکن است محدود به شرکت نصب‌کننده اصلی باشد.  
• محدودیت‌های احتمالی: در برخی موارد، ممکن است محدودیت‌هایی در حداکثر سرعت و ظرفیت قابل دستیابی با سیستم MRL وجود داشته باشد.  
• ملاحظات صدا و لرزش: اگر نصب به درستی انجام نشود، نزدیکی موتور به فضای قابل استفاده می‌تواند منجر به انتقال صدا و لرزش شود.  
• ملاحظات ایمنی خاص: عملیات نجات اضطراری یا تعمیرات در شرایط خاص ممکن است پیچیده‌تر باشد.  

نکته‌ای در باب دسته‌بندی: همانطور که مشاهده می‌شود، مرز بین دسته‌بندی‌های سنتی (کششی، هیدرولیک) و MRL کاملاً مشخص نیست. MRL در واقع یک روش نصب یا پیکربندی است که موتورخانه را حذف می‌کند و عمدتاً با فناوری کششی گیرلس همراه است ، اما می‌تواند با سیستم هیدرولیک نیز پیاده‌سازی شود. این همگرایی فناوری‌ها نشان می‌دهد که انتخاب‌کننده باید هم به مکانیزم اصلی حرکت (کششی یا هیدرولیک، گیربکس یا گیرلس) و هم به نحوه جانمایی تجهیزات (با موتورخانه یا MRL) توجه کند. تصمیم‌گیری صرفاً بر اساس عنوان "MRL" کافی نیست و باید مشخص شود که MRL مورد نظر از چه نوع فناوری محرکه‌ای استفاده می‌کند.  

روند فزاینده اهمیت راندمان و پایداری: تاکید مکرر منابع بر راندمان انرژی بالای سیستم‌های گیرلس و MRL و همچنین اشاره به نگرانی‌های زیست‌محیطی مرتبط با نشت روغن در سیستم‌های هیدرولیک ، نشان‌دهنده یک تغییر پارادایم در اولویت‌های انتخاب آسانسور است. فراتر از هزینه اولیه و عملکرد فنی، هزینه‌های عملیاتی بلندمدت (به ویژه مصرف انرژی) و ملاحظات پایداری و زیست‌محیطی، به عوامل تصمیم‌گیری کلیدی تبدیل شده‌اند. این روند احتمالاً با افزایش هزینه‌های انرژی و تشدید مقررات زیست‌محیطی، اهمیت بیشتری خواهد یافت و انتخاب آسانسور را به بخشی از استراتژی کلی بهره‌وری و پایداری ساختمان تبدیل می‌کند.  

عوامل کلیدی در انتخاب آسانسور

انتخاب نوع آسانسور مناسب یک فرآیند پیچیده است که نیازمند در نظر گرفتن عوامل متعددی است. تصمیم‌گیری نهایی باید بر اساس تحلیل دقیق نیازهای خاص هر پروژه و ایجاد تعادل بین این عوامل صورت گیرد.

• تعداد طبقات و ارتفاع ساختمان: این عامل، نقطه شروع اصلی برای محدود کردن گزینه‌ها است. آسانسورهای هیدرولیک عمدتاً برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع (معمولاً تا 6 طبقه) مناسب هستند، در حالی که آسانسورهای کششی برای ساختمان‌های متوسط تا بسیار بلند طراحی شده‌اند.  
• کاربری ساختمان: نوع استفاده از ساختمان (مسکونی، تجاری، اداری، بیمارستانی، صنعتی، عمومی) الگوهای ترافیکی، نیاز به ظرفیت و سرعت، و ویژگی‌های خاص مورد نیاز (مانند حمل برانکارد، بار سنگین، یا نیازهای زیبایی‌شناختی) را تعیین می‌کند.  
• ظرفیت، ابعاد کابین و ترافیک: محاسبه دقیق حداکثر بار مورد انتظار (بر حسب تعداد نفر یا کیلوگرم) و تحلیل الگوهای ترافیکی ساختمان (به ویژه در ساعات اوج) برای تعیین تعداد آسانسورهای مورد نیاز و ظرفیت هر یک ضروری است. ابعاد کابین باید به گونه‌ای باشد که نیازهای خاص مانند جابجایی ویلچر، برانکارد یا بارهای حجیم را برآورده سازد.  
• سرعت مورد نیاز: سرعت آسانسور باید متناسب با ارتفاع ساختمان، کاربری و حجم ترافیک باشد. در ساختمان‌های بلند و پرتردد، سرعت بالاتر برای کاهش زمان انتظار مسافران ضروری است، در حالی که در ساختمان‌های کم‌ارتفاع، سرعت‌های پایین‌تر کفایت می‌کند.  
• بودجه (هزینه کل مالکیت): تصمیم‌گیری نباید صرفاً بر اساس هزینه اولیه خرید و نصب آسانسور باشد. بلکه باید هزینه کل مالکیت (Total Cost of Ownership - TCO) در طول عمر مفید آسانسور (مثلاً 20 تا 30 سال) مد نظر قرار گیرد. این شامل هزینه‌های بلندمدت مصرف انرژی و سرویس و نگهداری منظم می‌شود. گاهی یک آسانسور با هزینه اولیه بالاتر (مانند گیرلس/MRL) به دلیل صرفه‌جویی قابل توجه در انرژی و نگهداری، در بلندمدت انتخاب اقتصادی‌تری محسوب می‌شود.  
• الزامات فضایی: ابعاد و فضای مورد نیاز برای نصب آسانسور یکی از ملاحظات مهم طراحی است. این شامل نیاز یا عدم نیاز به اتاق موتورخانه و ابعاد آن ، ابعاد دقیق چاه آسانسور (عرض و عمق) متناسب با کابین و تجهیزات ، عمق مورد نیاز چاهک (Pit) در پایین‌ترین قسمت چاه و ارتفاع فضای بالاسری (Overhead) از کف بالاترین توقف تا سقف چاه می‌شود.  
• کیفیت حرکت و صدا: نرمی حرکت، عدم وجود لرزش و تکان‌های ناگهانی، و سطح پایین صدا در هنگام کارکرد آسانسور، به ویژه در ساختمان‌های مسکونی، هتل‌ها و بیمارستان‌ها اهمیت زیادی دارد و بر آسایش کاربران تأثیر می‌گذارد.  
• ایمنی و استانداردها: رعایت کامل الزامات استانداردهای ملی ایران (به ویژه استاندارد ملی 1-6303 و 2-6303 برای هیدرولیک) و استانداردهای معتبر بین‌المللی مانند EN81 برای تضمین ایمنی کاربران و عملکرد صحیح آسانسور الزامی است. توجه به کیفیت و عملکرد صحیح تجهیزات ایمنی مانند ترمز اضطراری (پاراشوت)، گاورنر (کنترل‌کننده سرعت)، ضربه‌گیرها (بافرها) در چاهک، سیستم نجات اضطراری در زمان قطع برق و قفل درب‌ها بسیار حیاتی است.  

تاثیر متقابل عوامل و بده‌بستان‌ها: درک این نکته ضروری است که عوامل فوق مستقل از یکدیگر نیستند و انتخاب آسانسور یک فرآیند بهینه‌سازی چند متغیره است. به عنوان مثال، نیاز به سرعت بالا در یک ساختمان بلندمرتبه ، گزینه هیدرولیک را حذف کرده و به سمت کششی گیرلس سوق می‌دهد که هزینه اولیه بالاتری دارد. یا اگر اولویت اصلی، کمترین هزینه اولیه باشد، ممکن است آسانسور هیدرولیک یا کششی گیربکس انتخاب شود ، اما باید محدودیت‌های سرعت و ارتفاع و احتمالاً مصرف انرژی بالاتر را پذیرفت. همچنین، انتخاب MRL برای صرفه‌جویی در فضا ممکن است چالش‌های نگهداری خاصی را به همراه داشته باشد. بنابراین، تصمیم‌گیرندگان باید اولویت‌های پروژه خود را مشخص کرده و با آگاهی از این بده‌بستان‌ها (Trade-offs)، تعادل مناسبی بین عملکرد، هزینه، فضا و سایر الزامات برقرار کنند.  

مقایسه تطبیقی و راهنمای انتخاب

پس از آشنایی با انواع آسانسور و عوامل مؤثر در انتخاب، در این بخش به مقایسه مستقیم گزینه‌ها بر اساس معیارهای کلیدی پرداخته و راهنمایی برای انتخاب در شرایط مختلف ارائه می‌شود.

4.1. انتخاب بر اساس تعداد طبقات

تعداد طبقات و ارتفاع کل مسیر حرکت، مهم‌ترین عامل در تعیین نوع سیستم محرکه آسانسور است.

• ساختمان‌های کم‌ارتفاع (Low-Rise: تا حدود 6 طبقه):
• آسانسور هیدرولیک: به طور کلی بهترین و رایج‌ترین گزینه برای این دسته از ساختمان‌ها محسوب می‌شود. هزینه اولیه نصب آن معمولاً کمتر از سیستم‌های کششی (به ویژه گیرلس) است، حرکت بسیار نرم و کم‌صدایی دارد، نیازی به موتورخانه در بالای چاه ندارد و قدرت کافی برای جابجایی بار و مسافر در این ارتفاع را فراهم می‌کند. محدودیت سرعت آن در این ارتفاع معمولاً مشکل‌ساز نیست.  
• آسانسور کششی گیربکس: گزینه‌ای قابل قبول است، به خصوص اگر محدودیت‌هایی برای استفاده از سیستم هیدرولیک وجود داشته باشد (مانند نگرانی‌های زیست‌محیطی یا نیاز به سرعت کمی بیشتر از حداکثر سرعت هیدرولیک). هزینه آن از گیرلس کمتر است.  
• آسانسور کششی گیرلس/MRL: معمولاً برای این ارتفاع، هزینه اولیه بالاتری نسبت به نیاز دارد و توجیه اقتصادی کمتری دارد، مگر اینکه صرفه‌جویی در فضا (در حالت MRL) اولویت اصلی باشد یا نیاز به کیفیت حرکت و راندمان انرژی بسیار بالا وجود داشته باشد.  
• ساختمان‌های میان‌مرتبه (Mid-Rise: حدود 6 تا 15 طبقه):
• آسانسور کششی گیربکس: گزینه اقتصادی و متداول برای این محدوده ارتفاع است و عملکرد قابل قبولی ارائه می‌دهد.  
• آسانسور کششی گیرلس/MRL: انتخاب بهتری برای دستیابی به راندمان انرژی بالاتر، سرعت بیشتر، حرکت نرم‌تر و در صورت نیاز، حذف موتورخانه (MRL) است. هزینه اولیه بالاتر آن ممکن است با صرفه‌جویی در هزینه‌های بلندمدت انرژی و نگهداری توجیه شود.  
• آسانسور هیدرولیک: به دلیل محدودیت ذاتی ارتفاع، معمولاً برای این دسته از ساختمان‌ها توصیه نمی‌شود، مگر در شرایط بسیار خاص مانند نیاز به ظرفیت حمل بار فوق‌العاده سنگین در طول مسیر کوتاه.  
• ساختمان‌های بلندمرتبه (High-Rise: بیش از 15 طبقه):
• آسانسور کششی گیرلس/MRL: عملاً تنها گزینه منطقی و کارآمد برای ساختمان‌های بلند و برج‌ها است. نیاز به سرعت‌های بالا (بیش از 2.5 متر بر ثانیه)، راندمان بالا در جابجایی‌های مکرر و طولانی، و قابلیت‌های پیشرفته کنترل گروهی و مدیریت ترافیک، استفاده از این سیستم را ضروری می‌سازد. پیکربندی MRL نیز به حذف موتورخانه در بام ساختمان‌های بلند کمک شایانی می‌کند.  
• آسانسور کششی گیربکس و هیدرولیک: به دلیل محدودیت‌های جدی در سرعت و حداکثر ارتفاع قابل پوشش، برای این دسته از ساختمان‌ها کاملاً نامناسب هستند.  

نیازهای عملکردی آسانسور بسته به نوع کاربری ساختمان تفاوت‌های چشمگیری دارد.

• مسکونی: در ساختمان‌های مسکونی، معمولاً تعادلی بین هزینه اولیه، نرمی حرکت، سطح صدای پایین و ظرفیت کافی برای جابجایی ساکنین و اثاثیه سبک مد نظر است. برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع، هیدرولیک گزینه محبوبی است. برای ساختمان‌های با ارتفاع متوسط، کششی گیربکس یک انتخاب رایج و اقتصادی است. در ساختمان‌های لوکس‌تر، بلندتر یا با ترافیک بیشتر، کششی گیرلس (اغلب به صورت MRL برای استفاده بهینه از فضا) ترجیح داده می‌شود.  
• تجاری/اداری: در مراکز تجاری و ساختمان‌های اداری، مدیریت ترافیک در ساعات اوج، سرعت بالا برای کاهش زمان انتظار، دوام و قابلیت اطمینان بالا، و همچنین ظاهر و طراحی داخلی کابین اهمیت زیادی دارد. آسانسورهای کششی گیرلس (اغلب MRL) به دلیل سرعت، راندمان و عملکرد بالا، معمولاً بهترین گزینه هستند. آسانسورهای پانوراما (شیشه‌ای) نیز در مراکز خرید محبوبیت دارند.  
• بیمارستانی: ایمنی، قابلیت اطمینان 100%، نرمی حرکت فوق‌العاده (برای جلوگیری از ناراحتی بیماران)، و ظرفیت و ابعاد کافی برای حمل تخت بیمارستانی یا برانکارد به همراه تجهیزات و پرسنل، اولویت‌های اصلی هستند. آسانسورهای مخصوص تخت‌بر و برانکاردبر با ابعاد استاندارد مورد نیاز است. معمولاً از آسانسورهای کششی گیرلس با سیستم کنترل بسیار دقیق (VVVF) برای دستیابی به حرکت نرم و توقف‌های هم‌سطح استفاده می‌شود. سیستم نجات اضطراری قوی نیز حیاتی است.  
• صنعتی/باربری: در محیط‌های صنعتی، انبارها و کارخانجات، اولویت اصلی با ظرفیت حمل بار بسیار بالا، استحکام و دوام کابین و درب‌ها، و ابعاد بزرگ برای جابجایی کالاها و تجهیزات سنگین است. سرعت و نرمی حرکت معمولاً اهمیت کمتری دارند. آسانسورهای هیدرولیک به دلیل قدرت ذاتی بالا، گزینه بسیار مناسبی برای حمل بارهای فوق سنگین هستند. آسانسورهای کششی گیربکس‌دار با طراحی مقاوم نیز برای بارهای سنگین و متوسط استفاده می‌شوند.  

همانطور که پیشتر اشاره شد، ارزیابی هزینه‌ها باید جامع و با دید بلندمدت (TCO) باشد.

• هزینه اولیه نصب: به طور کلی، آسانسورهای هیدرولیک و کششی گیربکس‌دار هزینه اولیه کمتری نسبت به آسانسورهای کششی گیرلس دارند. هزینه تجهیزات MRL (موتور گیرلس) بالا است، اما حذف هزینه ساخت موتورخانه می‌تواند هزینه نصب کلی آن را نسبت به آسانسور گیرلس با موتورخانه (MR) رقابتی یا حتی کمتر کند. هزینه نصب هیدرولیک نیز به دلیل سادگی نسبی و جانمایی پاوریونیت در پایین، معمولاً کمتر است.  
• مصرف انرژی: آسانسورهای کششی گیرلس (چه MR و چه MRL) به دلیل راندمان بسیار بالا، کمترین مصرف انرژی را دارند و می‌توانند تا 70-80% نسبت به هیدرولیک و به طور قابل توجهی نسبت به گیربکس، انرژی کمتری مصرف کنند. مصرف انرژی هیدرولیک به ترافیک بستگی دارد؛ در حرکت پایین انرژی مصرف نمی‌کند اما در حرکت بالا به توان بیشتری نیاز دارد. مقایسه دقیق نیازمند تحلیل شرایط خاص است، اما اغلب مصرف انرژی آن بیشتر از گیرلس در نظر گرفته می‌شود.  
• هزینه نگهداری: آسانسورهای گیرلس به دلیل نداشتن گیربکس و نیاز کمتر به روغن‌کاری، معمولاً هزینه نگهداری کمتری دارند. نگهداری هیدرولیک شامل بازرسی منظم سیستم هیدرولیک، سطح و کیفیت روغن، و احتمال تعویض روغن می‌شود. نگهداری آسانسورهای MRL ممکن است به دلیل دسترسی دشوارتر به تجهیزات داخل چاه، زمان‌برتر و پرهزینه‌تر باشد و نیاز به تکنسین متخصص دارد. برخی منابع هزینه نگهداری هیدرولیک را کمتر از کششی می‌دانند ، اما این موضوع به کیفیت قطعات، سهولت دسترسی و مهارت سرویس‌کار بستگی دارد.  
  
  
• مقایسه الزامات فضایی

نیازهای فضایی هر سیستم آسانسور بر طراحی معماری ساختمان تأثیر می‌گذارد.

• موتورخانه: آسانسورهای کششی MR (چه گیربکس و چه گیرلس) نیاز به یک اتاق موتورخانه مجزا، معمولاً در بالای چاه آسانسور دارند. آسانسورهای هیدرولیک به اتاقکی برای پاوریونیت نیاز دارند که می‌تواند با انعطاف‌پذیری بیشتری در طبقات پایین یا مجاور چاه جانمایی شود. آسانسورهای MRL (کششی یا هیدرولیک) اساساً نیازی به موتورخانه مجزا ندارند و تجهیزات در داخل یا نزدیک چاه قرار می‌گیرند.  
• چاهک (Pit): عمق چاهک (فضای پایین‌تر از کف پایین‌ترین توقف) برای اکثر آسانسورهای کششی و هیدرولیک (غیر از نوع حفره‌دار) در سرعت‌های معمول (حدود 1 متر بر ثانیه) مشابه است (معمولاً 1.4 تا 1.6 متر). با افزایش سرعت آسانسورهای کششی، عمق چاهک مورد نیاز نیز افزایش می‌یابد. آسانسور هیدرولیک نوع حفره‌دار نیاز به حفاری بسیار عمیق‌تری در زیر چاهک دارد.  
• بالاسری (Overhead): ارتفاع فضای آزاد از کف بالاترین توقف تا سقف چاه آسانسور. این ارتفاع برای آسانسورهای کششی معمولاً بیشتر از هیدرولیک است تا فضای کافی برای حرکت کابین و وزنه تعادل و تجهیزات ایمنی فراهم شود. در آسانسورهای MRL کششی که موتور در بالای چاه قرار می‌گیرد، ممکن است نیاز به اورهد بیشتری نسبت به هیدرولیک باشد، اما حذف کامل موتورخانه این نیاز فضایی را در مقیاس کلی ساختمان جبران می‌کند.  
• ابعاد چاه و بهره‌وری فضا: آسانسورهای هیدرولیک به دلیل عدم نیاز به وزنه تعادل و ریل‌های مربوط به آن، می‌توانند در یک چاه با ابعاد مشخص، کابین بزرگتری را نسبت به آسانسورهای کششی جای دهند و از فضای چاه بهینه‌تر استفاده کنند.  

مقایسه الزامات فضایی انواع آسانسور

اهمیت نصب و سرویس‌کار ماهر: منابع متعدد بر اهمیت حیاتی انتخاب یک شرکت نصب و سرویس آسانسور معتبر، دارای مجوزهای لازم و با تجربه کافی تأکید دارند. کیفیت نهایی، ایمنی و عملکرد بلندمدت آسانسور نه تنها به کیفیت قطعات، بلکه به همان اندازه به مهارت و دقت در نصب و انجام سرویس‌های دوره‌ای بستگی دارد. این موضوع به ویژه در مورد فناوری‌های جدیدتر مانند آسانسورهای گیرلس و MRL که نیازمند دانش فنی به‌روز و ابزارهای تخصصی هستند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. سپردن کار به افراد یا شرکت‌های فاقد صلاحیت به منظور کاهش هزینه‌های اولیه، می‌تواند منجر به مشکلات عملکردی، کاهش ایمنی و هزینه‌های بسیار بالاتر در بلندمدت شود. بنابراین، ارزیابی دقیق صلاحیت و تجربه شرکت مجری، به خصوص برای سیستم‌های نوین، بخش جدایی‌ناپذیر فرآیند انتخاب آسانسور است.  

نکات نهایی و نتیجه‌گیری

انتخاب آسانسور مناسب برای یک ساختمان، تصمیمی فنی و اقتصادی با پیامدهای بلندمدت است. همانطور که در این راهنما تشریح شد، هیچ گزینه‌ای به طور مطلق "بهترین" نیست و انتخاب بهینه به نیازها و اولویت‌های خاص هر پروژه بستگی دارد.

• اهمیت انتخاب شرکت معتبر: بار دیگر تاکید می‌شود که همکاری با شرکت‌های نصب و سرویس آسانسور دارای صلاحیت فنی، مجوزهای رسمی از سازمان‌های ذیربط (مانند پروانه طراحی و مونتاژ از وزارت صمت و تاییدیه سازمان ملی استاندارد) و رزومه کاری قابل اتکا، امری حیاتی است. کیفیت نصب و کنترل کیفی مراحل اجرا، تضمین‌کننده عملکرد صحیح و ایمن آسانسور در طول عمر آن است.  
• رعایت استانداردها: پایبندی به الزامات استانداردهای ملی و بین‌المللی آسانسور (مانند سری استانداردهای ملی 6303 و EN81) نه تنها یک الزام قانونی، بلکه شرط اصلی برای اطمینان از ایمنی کاربران است.  
• سرویس و نگهداری منظم: آسانسور یک وسیله مکانیکی و الکتریکی پیچیده است که برای حفظ ایمنی، عملکرد روان و افزایش طول عمر، نیازمند بازرسی‌ها و سرویس‌های پیشگیرانه منظم توسط افراد متخصص است. غفلت از سرویس دوره‌ای می‌تواند منجر به خرابی‌های پرهزینه و حوادث ناگوار شود.  

جمع‌بندی: انتخاب نوع آسانسور (کششی گیربکس، کششی گیرلس، هیدرولیک، یا MRL) یک تصمیم‌گیری چندوجهی است. عواملی مانند تعداد طبقات، کاربری ساختمان، ترافیک مورد انتظار، سرعت و ظرفیت مورد نیاز، محدودیت‌های فضایی، بودجه اولیه و بلندمدت (شامل مصرف انرژی و نگهداری)، و اهمیت کیفیت حرکت و صدا، همگی باید به دقت مورد ارزیابی قرار گیرند. درک مزایا، معایب و بده‌بستان‌های هر سیستم، کلید رسیدن به انتخاب بهینه است. روندهای نوین به سمت سیستم‌های کارآمدتر از نظر انرژی و فضا (مانند گیرلس و MRL) حرکت می‌کنند، اما انتخاب نهایی باید با در نظر گرفتن هزینه کل مالکیت و توانایی فنی برای نصب و نگهداری صحیح صورت پذیرد.

توصیه نهایی: با توجه به پیچیدگی‌های فنی و اهمیت ایمنی در سیستم‌های آسانسور، اکیداً توصیه می‌شود پیش از اتخاذ تصمیم نهایی، با مهندسان مشاور متخصص در زمینه حمل و نقل عمودی و شرکت‌های معتبر و با تجربه در زمینه طراحی، فروش، نصب و خدمات پس از فروش آسانسور مشورت نمایید. دریافت پیشنهادات فنی و مالی دقیق از چندین شرکت معتبر و مقایسه آن‌ها بر اساس معیارهای ذکر شده در این راهنما، به شما در انتخاب آگاهانه و مطمئن کمک خواهد کرد. 

منبع : آبالیفت

https://abalift.ir/